Art Without Bars startte in 2000 als een feitelijke vereniging met kunsttentoon-stellingen en daaraan gekoppelde workshops voor personen die tijdelijk of voor lange termijn in detentie verblijven. Dit gebeurde vanuit de overtuiging dat kunst en cultuur een toenemende humanisering tijdens de detentie bewerken en na de straf de kans op reïntegratie van gedetineerde en geïnterneerde burgers vergroten.
Zij biedt de deelnemers de mogelijkheid om een leerproces door te maken dat de kansen op inclusie na de vrijlating reëel maakt. Deelname aan haar ateliers houdt immers in dat er creatief en actief in groep wordt samengewerkt, bij voorbeeld met de artpad, een uniek instrument voor kunsteducatie. Er wordt appel gedaan op de kritische en creatieve geest van gedetineerden en burgers met een justitieel verleden.
Daarnaast zet AWB ook in op voordrachten en publicaties die de aandacht vestigen op pioniers in het werkveld, waaronder de Belgische Hubert Lanssiers, en op de eigen methodieken. Met haar bibliotheek gevestigd in Leuven vervult de vzw verder een rol in het ontsluiten van de geschiedenis van de kunsten beoefend in een detentiecontext.
Deze digitale en fysieke bib bevat zowel boeken, tijdschriftartikels als DVD’s en beslaat de verschillende kunsttakken. Bezoekers kunnen de boeken ter plaatse raadplegen. Boeken en informatiemateriaal over kunst in het penitentiair milieu worden in dank aanvaard en digitaal verwerkt.
In 2005 werd de vzw officieel opgericht. Dit betekende het startpunt voor de geplande professionalisering van de organisatie. Art Without Bars organiseert niet enkel tentoonstellingen van kunstenaars in vrijheid binnen de muren van de gevangenis, zij stelt ook kunst tentoon van gedetineerde en niet gedetineerde kunstenaars op publieke plaatsen. Met haar werking probeert Art Without Bars vandaag alternatieve methoden aan te reiken voor reïntegratie waaronder multidisciplinaire ateliers voor mensen met een justitieel verleden. Deze ateliers vinden plaats sinds januari 2017 in het Poorthuis dat vrij toegankelijk is en gemakkelijk bereikbaar is aan de ring van de stad Leuven(zie Project V).
Voor haar activiteiten werkt Art Without Bars met partners.
Een voorbeeld: Tentoonstelling “L’Imaginaire griffoné”. Tijdens het “Festival des Libertés 2007” in november 2007 vond te Brussel een tentoonstelling plaats i.s.m. de Dienst voor Morele Bijstand waarbij foto’s van graffiti werden tentoongesteld. Er waren zowel opnamen van karikaturen van 19de eeuwse cipiers als foto’s van hedendaagse graffiti uitgestald. De verzameling, die deel is van het archief van AWB (cfr. infra ) bevat zowel graffiti van het Tuchthuis van Vilvoorde als recente graffiti van de isolatiecel van Oudenaarde. Graffiti en tatoeages zijn “cellebroeders”. Tot op vandaag laten zijde gedetineerden toe hun gevoelens de volle loop te laten, ook al zijn beide verboden in de gevangenis. In het Tuchthuis in Vilvoorde zijn prachtige bloemenmotieven bewaard, naast eenvoudige landschappen en schunnige tekeningen. De aftelstreepjes maar ook teksten als bv. “4 jaar in dit kot zonder zon of s(ex)” drukken de hunker naar de vrijheid uit, en dieper nog: de universele weerzin tegen de opsluiting.
Overzicht van tentoonstellingen met workshops georganiseerd in Belgische gevangenissen:
| Leuven Centraal: oktober – november 2000 | Timur NOVIKOV |
| Leuven Hulpgevangenis: december -januari 2000-2001 | Timur NOVIKOV |
| St.-Gillis: september 2002 | Joulia STRAUSSOVA |
| St.-Gillis: maart – april 2002 | Timur NOVIKOV |
| Oudenaarde: december 2002 | Marcel MAEYER |
| Cultureel Centrum Maagdendale | Timur NOVIKOV |
| Tournai: december – januari 2004 – 2005 | Timur NOVIKOV |
| Nivelles: januari 2005 | Sam DILLEMANS |
| Hoogstraten: maart – april 2006 | Timur NOVIKOV |
|
2008 tot 2016: rondreizende tentoonstelling 2019 tot 2026: rondreizende tentoonstelling |
Overzicht van tentoonstellingen Art Story
| Leuven Centrale Bibliotheek KULeuven: mei 2013 | Dromen over muren heen |
| Deurle, Museum Dhondt-Dhaenens november 2014 – maart 2015 | Deze wereld van geknipte doornen |
Viering 10 jaar Art Without Bars
Het Museum Dr. Guislain in Gent werkte samen met AWB voor de tentoonstelling getiteld Fatalitas! Tekeningen van gedetineerden uit het interbellum die plaats vond in 2010.
Bibliotheek ‘kunst en detentie’
Art Without Bars vzw bouwt stapsgewijze een archief uit over kunst in detentie in het Poorthuis te Leuven. Alle items zijn digitaal geregistreerd. Het bestand kan met search tools geraadpleegd worden door vorsers die zich vooraf melden. Bezoekers kunnen de boeken ter plaatse raadplegen.
Dit archief herbergt zowel boeken, tijdschriftartikels als DVD’s en beslaat de verschillende kunsttakken. Uiteraard kan ook gezocht worden op auteur en titel en op specifieke rubrieken als bijvoorbeeld body art, een domein dat voortvloeit uit het project The ornamental body dat AWB uitbouwde in 2008 i.s.m. De Witte Zaal in Gent.
Alle boeken en informatiemateriaal over kunst in het penitentiair milieu worden in dank aanvaard en digitaal verwerkt.